Sản phẩm măng khô, măng chua đã khá quen thuộc, nhưng để nâng cao giá trị cây măng trở thành sản phẩm hàng hóa đem lại thu nhập, việc làm cho các thành viên HTX sản xuất và chế biến măng sạch Xuân Nha, bản Tưn, xã Xuân Nha (Vân Hồ) là cách làm mới và đang triển khai với quyết tâm cao. Từ câu chuyện khai thác măng tự nhiên, hiện HTX hình thành vùng trồng măng hàng hóa, quy trình chế biến sâu, xây dựng thương hiệu sản phẩm riêng đưa vào chuỗi các nhà hàng, siêu thị và xuất khẩu.

HTX sản xuất và chế biến măng sạch Xuân Nha (Vân Hồ) sơ chế măng xuất khẩu.

Thành lập và đi vào hoạt động từ tháng 5/2020, HTX được Dự án thúc đẩy bình đẳng giới thông qua nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất nông nghiệp và phát triển du lịch (gọi tắt là Dự án GREAT) hỗ trợ, tư vấn kỹ thuật, chuyển giao công nghệ; liên kết tiêu thụ sản phẩm của HTX. Dự án đã hỗ trợ hơn 600 triệu đồng để xây dựng nhà sấy năng lượng mặt trời 100m², hỗ trợ xây dựng nhà xưởng 400 m² và trang thiết bị nhà xưởng, như: Máy tính, máy đóng đai, thùng đựng măng, bàn inox để chế biến… HTX có 12 thành viên, sản xuất và cung cấp các sản phẩm từ măng, như: Măng hốc bẹ khô, măng hốc sợi khô, măng nứa khô, măng hốc muối chua, măng bát độ. Sản phẩm của HTX đã xây dựng thương hiệu sản phẩm riêng.

Chị Lò Thị Nguyễn, Giám đốc HTX, đánh giá: HTX đã liên kết tiêu thụ, thu mua măng khai thác từ rừng tự nhiên của gần 300 hộ dân địa phương, việc khai thác được sự cho phép và giám sát của Kiểm lâm địa phương. HTX đã thu mua 60 tấn măng tươi của 4 tổ hợp tác trên địa bàn xã với giá từ 3.500-4.000 đồng/kg. Măng tươi thu hái về được phân loại, luộc, ép nước, tước sợi và đóng gói bán cho Công ty cổ phần Yên Thành (Yên Bái) được 7 tấn sản phẩm xuất khẩu sang Đài Loan. Ngoài ra, HTX còn sản xuất măng hốc bẹ khô, măng hốc sợi khô, măng nứa khô, măng chua cung cấp ra thị trường trong tỉnh và một số tỉnh lân cận.

HTX sử dụng nhà sấy năng lượng mặt trời để sấy khô sản phẩm. Nhà sấy sử dụng nhiệt mặt trời, gồm: Hệ thống mái mica tích tụ nhiệt theo hình vòm trên sàn xi măng. Xưởng sấy được trang bị hệ thống quạt hút ẩm. Các cửa ra vào có hệ thống lưới chống côn trùng. So với các phương pháp sấy truyền thống, sử dụng nhà sấy năng lượng mặt trời tiết kiệm chi phí sản xuất, bảo vệ môi trường do không cần dùng đến củi hoặc than đốt. Ưu điểm nổi trội của phương pháp này cho ra các thành phẩm sấy có màu sắc bắt mắt, đảm bảo vệ sinh, an toàn thực phẩm, lưu giữ được hương vị tự nhiên. Sản phẩm măng sấy của HTX đã được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh.

Với mục tiêu mở rộng sản xuất, HTX đã vận động các thành viên và các tổ hợp tác liên kết sản xuất chuyển đổi hơn 130 ha đất trồng lúa, ngô, sắn sang trồng măng bát độ phục vụ xuất khẩu. Trong đó có 76 ha trồng năm 2020 với toàn bộ cây giống do Công ty cổ phần Yên Thành cung cấp, các hộ trồng năm đầu được Dự án GREAT hỗ trợ 75% tiền giống, hộ sản xuất đối ứng 25%. Năm 2021, HTX được chuyển giao khoa học kỹ thuật, chủ động sản xuất 3 vạn cây giống để trồng mới thêm gần 60 ha; doanh thu từ bán cây giống đạt hơn 400 triệu đồng, doanh thu khai thác măng ở rừng đạt gần 200 triệu đồng.

Bà Lò Thị Hà, Tổ hợp tác bản Tưn, liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm với HTX chia sẻ: Cây măng bát độ có đặc điểm dễ trồng, sử dụng ít hoặc không cần các loại phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, tốn ít công chăm sóc, thu hoạch. Cho thu hoạch sau 3 năm trồng và thời gian cho thu hoạch có thể kéo dài đến vài chục năm. Trồng măng, chỉ mất vốn đầu tư giống ban đầu, không tiêu tốn phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, không phải lo cho đầu ra của sản phẩm nên các thành viên của Tổ hợp tác bản Tưn đã đăng ký, chuyển đổi trồng gần 40 ha măng bát độ phục vụ xuất khẩu.

Sản phẩm măng được sấy khô trong nhà sấy năng lượng mặt trời đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm

Chị Lò Thị Nguyễn, Giám đốc HTX chia sẻ thêm: Năm 2022, diện tích măng do các thành viên HTX trồng sẽ bắt đầu cho thu hoạch. Hiện nay, HTX đang tích cực chuyển giao khoa học kỹ thuật, quy trình trồng và sơ chế măng cho các hộ thành viên HTX và các tổ hợp tác địa phương. Tiếp tục nghiên cứu, phát triển đa dạng các sản phẩm từ măng, chủ động tiêu thụ nông sản, tạo việc làm, thu nhập cho nông dân, nhất là phụ nữ đồng bào dân tộc thiểu số ở Xuân Nha.

Tuy mới hoạt động sản xuất hơn 1 năm nhưng HTX sản xuất và chế biến măng sạch Xuân Nha đã có bước phát triển nhanh, chủ động mở rộng vùng nguyên liệu sản xuất và có các phương án liên kết bao tiêu sản phẩm, tích cực chuyển giao khoa học kỹ thuật cho người nông dân, tạo cơ hội việc làm, tăng thu nhập cho hàng trăm phụ nữ đồng bào dân tộc thiểu số ở địa phương.