“... Bản Cọ quê hương Sơn La đẹp lắm, mỗi khi xuân về, khi xuân về hoa Ban nở trắng rừng xanh...” - Lời bài hát của cố nhạc sỹ Cầm Bích cùng chúng tôi về với bản Cọ- quê hương của Anh hùng liệt sĩ (AHLS) Lò Văn Giá, người đoàn viên thanh niên dân tộc Thái đã anh dũng hy sinh vì sự nghiệp giành độc lập tự do cho dân tộc. Thắp nén hương thơm, nhặt bông ban trắng vương trên tượng đài bia mộ, lòng bồi hồi nhớ về Anh - 78 năm Anh đã đi xa, nhưng tinh thần cách mạng của người thanh niên yêu nước ấy luôn là tấm gương sáng cho các thế hệ đoàn viên thanh niên các dân tộc Sơn La nối tiếp noi theo.

Nhà bia tưởng niệm Anh hùng liệt sỹ Lò Văn Giá, bản Cọ, phường Chiềng An (Thành phố).

Ảnh: Lò Linh

Ngược dòng lịch sử, đất nước giai đoạn 1930-1945, thực dân Pháp đày ải hàng trăm chiến sỹ cộng sản lên nhà ngục Sơn La. Vào đầu năm 1943, dưới sự chỉ đạo của Chi bộ Nhà tù Sơn La, tổ chức “ Đoàn thanh niên Thái cứu quốc” được thành lập, có nhiệm vụ tiếp nhận chủ trương, đường lối của Đảng, giác ngộ quần chúng, tập hợp các đoàn viên thanh niên có ý thức tham gia cách mạng, lôi kéo những người có cảm tình với cách mạng. Anh Lò Văn Giá đã tham gia tổ chức này và là một trong những cơ sở quần chúng ưu tú bên ngoài nhà tù, tham gia đắc lực và hiệu quả công cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do cho đất nước của các chiến sỹ tù cộng sản tại Nhà ngục Sơn La. Mùa hè năm 1943, anh Lò Văn Giá đã được Chi bộ tin tưởng lựa chọn là người dẫn đường cho 4 chiến sỹ cộng sản vượt ngục, đó là các đồng chí: Nguyễn Lương Bằng, Trần Đăng Ninh, Lưu Đức Hiểu, Nguyễn Văn Trân.

Với sự chuẩn bị chu đáo và tinh thần quyết tâm, lòng gan dạ, mưu trí của các chiến sỹ cộng sản, anh Giá dẫn đường dũng cảm, thông minh, bình tĩnh, khéo léo, nên sau 5 ngày vượt qua muôn vàn khó khăn gian khổ, cuộc vượt ngục đã thành công. Các chiến sỹ cộng sản trở về đã nhanh chóng bắt liên lạc với Thành ủy Hà Nội và cơ quan liên lạc Trung ương Đảng, sau này đều trở thành những cán bộ lãnh đạo cấp cao của Đảng. Cuộc vượt ngục thành công đã góp phần cổ vũ tinh thần đấu tranh, củng cố niềm tin của tù nhân vào sự lãnh đạo của Chi bộ nhà tù, giúp các đồng chí ở lại có thêm quyết tâm phấn đấu, rèn luyện, kiên trì chờ thời cơ. Sau khi dẫn đoàn tù vượt ngục thành công, anh Lò Văn Giá quay lại Sơn La đã bị thực dân Pháp bắt. Thất bại trước tinh thần dũng cảm, trung thành tuyệt đối với cách mạng của anh, không khai thác được gì để kết án, chúng đã lén lút thủ tiêu anh một cách hèn hạ. Người đoàn viên thanh niên ấy đã ngã xuống trên mảnh đất quê hương, hy sinh cho Tổ quốc, để lại người mẹ già, vợ trẻ, con thơ.

Tiếp tục dưới sự chỉ đạo của Xứ ủy Bắc Kỳ, sự lãnh đạo trực tiếp của Chi bộ Nhà tù Sơn La, cuối năm 1944 đầu năm 1945, Sơn La đã phát triển 60 cơ sở cách mạng trong toàn tỉnh.  Hội "Người Thái cứu quốc" (Côn tay chất mương) được thành lập với lực lượng nòng cốt là các tổ Thanh niên cứu quốc. Tấm gương hy sinh anh dũng của anh Lò Văn Giá tiếp thêm sức mạnh cho thế hệ thanh niên hăng hái tiến lên dưới ngọn cờ quang vinh của Đảng, góp phần cùng với nhân dân làm nên cách mạng tháng Tám năm 1945 và khởi nghĩa giành chính quyền ở Sơn La ngày 26/8/1945.

Ghi nhận công lao to lớn của anh Lò Văn Giá trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, năm 1994, anh được Đảng và Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Tiếp nối truyền thống của Đoàn, tự hào là những người con sống trên quê hương người AHLS Lò Văn Giá, tuổi trẻ các dân tộc Sơn La đã không ngừng vươn lên trong lao động, học tập và rèn luyện, xây dựng quê hương, xứng đáng là đội quân xung kích cách mạng, là cánh tay đắc lực, là đội hậu bị đáng tin cậy của Đảng, cho mùa xuân mãi nở hoa trên quê hương người Anh hùng Lò Văn Giá.

Hoàng Liên (Thành phố)