Những năm gần đây, việc thực hiện hiệu quả Thỏa thuận giải quyết vấn đề di cư tự do và kết hôn không giá thú trong vùng biên giới trên địa bàn tỉnh ta đã góp phần duy trì, bảo vệ an ninh, trật tự, ổn định ở khu vực biên giới, củng cố mối quan hệ hữu nghị, đoàn kết đặc biệt, hợp tác toàn diện giữa hai nước Việt Nam - Lào nói chung, giữa tỉnh Sơn La với các tỉnh Bắc Lào nói riêng.

Cán bộ tư pháp xã Lóng Sập (Mộc Châu) hướng dẫn thủ tục đăng ký hộ tịch

cho công dân nhập quốc tịch Việt Nam.

Mộc Châu là huyện đầu tiên của tỉnh Sơn La trong năm 2019 tổ chức Lễ công bố và chuyển trao Quyết định nhập quốc tịch Việt Nam đối với các công dân Lào di cư tự do, kết hôn không giá thú trên địa bàn. Ông Phạm Đức Chính, Chủ tịch UBND huyện Mộc Châu, cho biết: Để thực hiện Thỏa thuận, huyện đã ban hành nhiều văn bản, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị có liên quan phối hợp với Sở Tư pháp lập hồ sơ người Lào di cư tự do, kết hôn không giá thú tại 3 xã Lóng Sập, Chiềng Sơn và Chiềng Khừa. Qua rà soát, huyện có 88 công dân được nhập quốc tịch Việt Nam lần này. Trong thời gian tới, huyện tập trung tuyên truyền, vận động công dân chấp hành tốt đường lối, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tạo điều kiện thuận lợi cho các công dân tham gia các hoạt động KT-XH, đóng góp tích cực cho sự phát triển của huyện...

Tỉnh Sơn La có trên 274 km đường biên giới tiếp giáp nước bạn Lào; với 6 cặp huyện của 2 tỉnh Hủa Phăn, Luông Pha Bang và 6 huyện biên giới của Sơn La. Vấn đề người di cư tự do, kết hôn không giá thú là vấn đề có tính lịch sử, đã tồn tại nhiều năm qua. Do nhiều nguyên nhân khác nhau, một bộ phận dân cư của tỉnh này cư trú, sinh sống trên lãnh thổ của tỉnh kia, nhưng lại không có giấy tờ chứng minh quốc tịch và bị rơi vào tình trạng không quốc tịch. Để xử lý vấn đề này, ngày 8/7/2013, hai Chính phủ Việt Nam và Lào đã ký Thỏa thuận giải quyết vấn đề di cư tự do và kết hôn không giá thú trong vùng biên giới hai nước, với mục tiêu cố gắng giải quyết dứt điểm theo thủ tục nhanh gọn việc cấp các giấy tờ quốc tịch và hộ tịch cho những người đáp ứng các điều kiện của Thỏa thuận. Để thực hiện Thỏa thuận, Sở Tư pháp đã tập trung truyên truyền các quy định của Luật Biên giới quốc gia; Luật Xuất cảnh, nhập cảnh; Luật Phòng chống ma túy; Luật Hôn nhân và Gia đình; Luật Hộ tịch; Luật Quốc tịch; Nghị định số 34/2014/NĐ-CP ngày 29/4/2014...

Ông Quàng Hồng Phương, Giám đốc Sở Tư pháp, cho biết: Sở đã phối hợp với Tổ chuyên viên liên hợp của tỉnh và các địa phương có chung đường biên giới với nước bạn Lào tiếp tục rà soát, thống kê theo dõi việc di cư tự do, kết hôn không giá thú giữa công dân Việt Nam và công dân nước bạn Lào. Hướng dẫn công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã chủ động thực hiện việc đăng ký hộ tịch cho những trường hợp đáp ứng các điều kiện theo quy định của Thỏa thuận. Từ 1/6/2018 đến 30/6/2019, tỉnh ta phê duyệt 350 trường hợp (11 trường hợp di cư tự do, 339 trường hợp kết hôn không giá thú), trong đó có 294 trường hợp đủ điều kiện tại các huyện Vân Hồ, Mộc Châu, Yên Châu, Mai Sơn, Sông Mã và Sốp Cộp. Tổ công tác của tỉnh đã phối hợp với Tổ công tác của các huyện biên giới trực tiếp xuống các xã có người di cư tự do, kết hôn không giá thú để hướng dẫn lập hồ sơ xin nhập quốc tịch cho 294 trường hợp đủ điều kiện nhập quốc tịch Việt Nam theo Thỏa thuận; đồng thời, hướng dẫn UBND các xã thực hiện việc đăng ký hộ tịch theo thẩm quyền. Đến ngày 14/8/2019, Chủ tịch nước đã ký Quyết định số 1372/QĐ-CTN về cho phép nhập quốc tịch Việt Nam đối với 294 công dân Lào hiện đang cư trú tại tỉnh Sơn La. Dự kiến đến hết tháng 10/2019, các huyện sẽ tổ chức công bố và trao Quyết định nhập quốc tịch Việt Nam cho các công dân.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, các cơ quan chức năng cũng gặp nhiều khó khăn, nhận thức của người dân, đặc biệt là người dân ở khu vực biên giới còn nhiều hạn chế trong việc chấp hành các quy định của pháp luật về đăng ký hộ tịch, quốc tịch và đăng ký thường trú; trẻ em sinh ra trên lãnh thổ Việt Nam chưa được đăng ký khai sinh kịp thời. Công tác phối hợp giữa các cơ quan có liên quan chưa chặt chẽ, dẫn đến tình trạng người nước ngoài, người không quốc tịch chưa được nhập quốc tịch Việt Nam nhưng đã được đăng ký thường trú, cấp chứng minh nhân dân còn nhiều. Qua rà soát theo danh sách được phê duyệt, tỉnh ta vẫn còn 24 trường hợp kết hôn không giá thú chưa lập hồ sơ nhập quốc tịch Việt Nam, do thời điểm kết hôn sau ngày ký Thỏa thuận (08/7/2013) nên việc nhập quốc tịch Việt Nam phải thực hiện theo thủ tục thông thường quy định tại Luật Quốc tịch Việt Nam và các văn bản hướng dẫn thi hành... Do đó, trong quá trình hướng dẫn lập hồ sơ nhập quốc tịch, thành viên Tổ công tác của tỉnh đã trực tiếp hướng dẫn công chức tư pháp - hộ tịch các xã có người di cư tự do, kết hôn không giá thú, hướng dẫn người dân thực hiện các thủ tục đăng ký khai sinh, đăng ký kết hôn... theo đúng quy định.

Trong thời gian tới, các huyện biên giới tiếp tục rà soát những trường hợp di cư tự do, kết hôn không giá thú trước ngày 8/7/2013; thực hiện đăng ký thường trú, đăng ký nhập hộ khẩu cho các công dân; thực hiện tốt chế độ, chính sách đối với các cá nhân được nhập quốc tịch đợt này; cấp thẻ bảo hiểm y tế cho công dân; các cơ quan chức năng và các huyện biên giới quản lý chặt chẽ việc xuất, nhập cảnh của công dân Lào và công dân Việt Nam trong vùng biên giới hai nước, nhằm hạn chế đến mức thấp nhất các trường hợp di cư tự do, kết hôn không giá thú trong vùng biên giới hai nước.